“Η συμπεριφορά των ανθρώπων βασίζεται στην εικόνα που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι για τον εαυτό τους.
Επομένως, εάν κάποιος επιθυμεί να αλλάξει την συμπεριφορά του είναι απαραίτητο να αλλάξει την αυτοεικόνα του”.
Dr Moshé Feldenkrais
Δρούμε σύμφωνα με την δυνατότητά μας. Κανείς δεν αποφασίζει ή σχεδιάζει να δράσει με τον οποιονδήποτε τρόπο, γνωρίζοντας εκ των προτέρων πώς η δράση του αυτή θα τον κάνει να νιώσει ή πώς θα πρέπει να είναι. Κάνει ό,τι κάνει, και μόνο στιγμιαία νιώθει τι είναι αυτό που κάνει. Με άλλα λόγια, καθένας λειτουργεί σύμφωνα με την αυτοεικόνα του, την οποία έχει δημιουργήσει κατά την διάρκεια της ζωής του. Αυτή η εικόνα διαφέρει από άτομο σε άτομο. Πράξεις απλές, όπως το γύρισμα του σώματος σε πλάγια θέση ή το γύρισμα του κεφαλιού γίνονται από τον καθένα με τον δικό του προσωπικό τρόπο. Κανονικά θα έπρεπε ο καθένας να είναι ο εαυτός του όσο περισσότερο γίνεται και αυτός ο εαυτός να μπορεί να είναι ιδιαίτερος και μοναδικός ώστε να του επιτρέπεται να αναπτύσσεται διαρκώς.
Τί σημαίνει ΄΄να συνεχίσεις να αναπτύσσεσαι΄΄; Προς ποια κατεύθυνση; Αν δώσεις ένα συγκεκριμένο πλαίσιο σε κάποιον ότι χρειάζεται να είναι έτσι ή αλλιώς, τότε εξαναγκάζει τον εαυτό του να προσαρμοστεί σε αυτό το πλαίσιο και παύει να είναι ο εαυτός του. Θα πρέπει να γίνει αυτό που έμαθε ή να είναι αυτό που του ζητήθηκε. Αυτός είναι ο τρόπος που χρησιμοποιείται σε όλον τον κόσμο, όχι μόνο στα θέματα της άσκησης, αλλά σε όλα. Οι άνθρωποι εκπαιδεύονται στο πώς πρέπει να είναι.
Ως ένα βαθμό, αρκετοί άνθρωποι είναι σε θέση να είναι αυτό που απαιτείται από αυτούς, αλλά στα περισσότερα πράγματα αυτό δεν είναι εφικτό. Γιατί; Διότι διαθέτουν την ατομικότητά τους, η οποία καταστέλλεται, ηθελημένα ή όχι. Το άτομο επιθυμεί να βρει τον εαυτό του ώστε να αισθάνεται ότι είναι στα αλήθεια ζωντανό, ότι έτσι θα ήθελε να είναι και να είναι όντως έτσι και κατά αυτόν τον τρόπο να μπορεί να αγαπάει τον εαυτό του, τις συνήθειές του, το πρόσωπό του, το σώμα του και τις δράσεις του, όπως είναι.
Διότι δεν μπορείς να αποκτήσεις κάτι άλλο. Δεν μπορείς να αποκτήσεις άλλα πόδια, ούτε άλλο πρόσωπο. Το άτομό μας συναπαρτίζεται από αυτά που διαθέτουμε και σε αυτό το άτομο παρέχουμε την μεγαλύτερη δυνατότητα να αναπτυχθεί. Όπως το παιδί, που όταν είναι μικρό έχει χαρακτηριστικά που είναι ασαφή, έπειτα μεγαλώνει, αναπτύσσεται και ξαφνικά αποκτά διαφορετικά χαρακτηριστικά. Αυτά που του επιβάλλονται είναι πολύ περισσότερα από εκείνα που αναπτύσσει από μόνο του.
Ένας ενήλικας είναι σε θέση να αναπτύσσεται διαρκώς, αφαιρώντας από τον εαυτό του όλους τους ανασταλτικούς παράγοντες που παρεμποδίζουν την ανάπτυξή του. Αυτές οι αναστολές είναι τόσο κυρίαρχες που οπουδήποτε πήγα ή έδωσα διάλεξη βρήκα ένα ανοιχτό αυτί την στιγμή που έδωσα κάθε δυνατότητα στους ανθρώπους να έρθουν πιο κοντά στην ιδέα ότι είναι ικανοί να είναι αυτό που θέλουν να είναι. Με άλλα λόγια, να ξεκινήσουν να αγαπούν τα στοιχεία του εαυτού τους που για αυτούς δεν είναι εντάξει, ακόμη και με την θέληση ΄΄αν είναι εφικτό να το κάνω είμαι έτοιμος για τα πάντα΄΄.
Διότι δεν μπορείς να αποκτήσεις κάτι άλλο. Δεν μπορείς να αποκτήσεις άλλα πόδια, ούτε άλλο πρόσωπο. Το άτομό μας συναπαρτίζεται από αυτά που διαθέτουμε και σε αυτό το άτομο παρέχουμε την μεγαλύτερη δυνατότητα να αναπτυχθεί.
Πώς το κάνουμε αυτό; Τί σημαίνει; Τί χρειάζεται να γίνει; Αν εξετάσουμε το τι κάνει ένα άτομο ενώ είναι ξύπνιο, μπορούμε να χωρίσουμε τις πράξεις του σε τέσσερεις ευδιάκριτες κατηγορίες. Μία κατηγορία είναι οι κινήσεις. Εκτελεί κινήσεις με το σώμα του, με τα μάτια του. Η επόμενη κατηγορία είναι οι αισθήσεις. Αυτό σημαίνει πως έχει έξι αισθήσεις. Με αυτές νιώθει, ακούει, βλέπει, μυρίζει, γεύεται. Είναι ικανός να αγγίζει πράγματα. Να αισθανθεί τον εαυτό του στον χώρο με κάποιον τρόπο μέσω της κιναίσθησης. Η τρίτη κατηγορία είναι τα συναισθήματα. Μπορεί να είναι λυπημένος, χαρούμενος, αγχωμένος, θυμωμένος, ζηλιάρης, αμήχανος. Μπορεί να νιώθει τον εαυτό του κατώτερο ή ανώτερο. Τέλος, έχει τις σκέψεις. Επομένως οι κατηγορίες δράσης είναι η κίνηση, η αίσθηση, το συναίσθημα και η σκέψη.
Αν λοιπόν εξετάσουμε αυτές τις τέσσερεις δράσεις, ανακαλύπτουμε ότι συνδέεται η μία με την άλλη. Είναι αδύνατον να διαχωρίσουμε μία κίνηση που να μην είναι συνδεδεμένη με κάποιο τρόπο με μία αίσθηση ή ένα συναίσθημα ή μία σκέψη, και το αντίστροφο. Δεν υπάρχει συναίσθημα που να μην συνδέεται με μία συγκεκριμένη κίνηση ή στάση του σώματος. Όπως και αν το δούμε, πάντοτε θα συνδέονται μεταξύ τους: η κίνηση, η αίσθηση, το συναίσθημα και η σκέψη.
Τώρα, τί γίνεται με το άτομο που ο καθένας μπορεί να γίνει; Είναι δύσκολο, αλλά όχι τόσο όσο φαίνεται, αν ασχοληθούμε με μεθόδους που βασίζονται σε πληροφορίες που θέλω να σας προτείνω. Υπό τους όρους αυτών των κατηγοριών δράσης, ένας ιδανικός άνθρωπος πρέπει να είναι ο εξυπνότερος, με τις καλύτερες αισθήσεις, με το ωραιότερο σώμα στον κόσμο, με το καλύτερο σώμα. Αυτό είναι κάτι αδύνατο, διότι μπορεί να υπάρχει ένα τέτοιο άτομο στην διάρκεια μιας γενιάς. Τί γίνεται με τους υπόλοιπους ανθρώπους;
Οι υπόλοιποι άνθρωποι πρέπει να ζήσουν με ό,τι διαθέτουν. Επομένως, με αυτό που έχω, είναι δυνατό να αναπτυχθώ και να συνδεθώ με τον τρόπο που ένα άτομο νιώθει για τον εαυτό του ότι ζει μια γεμάτη ζωή.
Όταν νιώθουμε έτσι, κάνουμε τα πάντα με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Αυτό παρέχει στον άνθρωπο απόλυτη ικανοποίηση. Με άλλα λόγια, αρχίζει να ζει μία γεμάτη ζωή. Γι’ αυτό είναι σημαντικό οι τέσσερεις κατηγορίες δράσης να αλληλοσυνδέονται, σε διαφορετικά επίπεδα για κάθε μία από αυτές.
Ποια είναι αυτά τα διαφορετικά επίπεδα; Φυσικά, ο καθένας πρέπει να το βρει αυτό για τον εαυτό του. Είναι αναγκαίο να δώσεις στους ανθρώπους την δυνατότητα να το διακρίνουν αυτό. Άρα, το πρώτο πράγμα που πρέπει να δούμε είναι πως η σκέψη είναι κάτι νέο για την ανθρωπότητα. Δεν είναι κάτι που υπάρχει στα άλλα ζώα, στους πιθήκους ή στους πρωτόγονους ανθρώπους. Και αυτοί διαθέτουν κάτι, αλλά το να συγκριθεί με την σκέψη των Einstein, Beethoven, Bertrand Russell, ή οποιουδήποτε άλλου από εμάς είναι αντίστοιχο της σύγκρισης της μαθησιακής ικανότητας μιας αρκούδας με αυτήν ενός μέσου ανθρώπου.
Στα συναισθήματα οι άνθρωποι είναι απόλυτα μπερδεμένοι. Είναι μπερδεμένοι διότι η σκέψη τους τούς διαταράσσει. Αυτή η νέα σκέψη στην ανθρωπότητα διαταράσσει τα συναισθήματα. Αν ελέγξει κανείς θα διαπιστώσει ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν επιτρέπουν στους εαυτούς τους να νιώσουν αυτό που πραγματικά νιώθουν. Την στιγμή που αληθινά ενδίδουν σε ένα συναίσθημα, πανικοβάλλονται ή θορυβούνται. Σκέφτονται: ΄΄Δεν είμαι καλά. Πρέπει να είμαι όπως με έχουν μάθει να είμαι΄΄.
Στα συναισθήματα οι άνθρωποι είναι απόλυτα μπερδεμένοι. Είναι μπερδεμένοι διότι η σκέψη τους τούς διαταράσσει. Αυτή η νέα σκέψη στην ανθρωπότητα διαταράσσει τα συναισθήματα.
Μέσω αυτής της διαδικασίας, καταλήγουν να μαθαίνουν κάποια μίμηση, διότι χωρίς αυτήν δεν είμαστε αποδεκτοί στον πολιτισμό μας. Αυτό σημαίνει πως ο καθένας προσαρμόζεται, επιβάλλει στον εαυτό του μια εξωτερική φόρμα, αποδεκτή από τους άλλους – πατέρα, μητέρα, δάσκαλο ή εραστή. Ο καθένας φτιάχνει μια καρικατούρα του εαυτού του και στο τέλος νιώθει πως ό,τι κάνει δεν τον ικανοποιεί, γιατί δεν κάνει αυτό που νιώθει. Δεν νιώθει πλέον. Δεν ξέρει πώς να ξεχωρίζει τι νιώθει.
Το κάνουμε αυτό πολλές φορές κατά την διάρκεια της κίνησης. Έχετε δει πόσες διαταραχές υπάρχουν στο μυαλό. Και στο συναίσθημα τα πράγματα είναι ασυγκρίτως χειρότερα. Είναι τόσο άσχημα διότι δεν υπάρχει χώρος όπου αυτό το ζήτημα να θίγεται, ούτε στο σχολείο, ούτε στο σπίτι. Κανείς δεν το σκέφτεται. Κανείς δεν ενδιαφέρεται για αυτό. Ποιος ενδιαφέρεται για αυτό;
Την στιγμή που το άτομο διαταράσσεται κατά αυτόν τον τρόπο, ώστε τα συναισθήματά του να είναι τόσο ενάντια στην προσωπικότητά του, δεν μπορεί να προσαρμοστεί στην ζωή. Ό,τι κάνει δεν τον ενδιαφέρει. Ξεκινά να κάνει κάτι για δύο λεπτά και μετά αναρωτιέται: ΄΄Αυτό δεν είναι ενδιαφέρον. Τί το ενδιαφέρον έχει; Δεν θα το καταφέρω ποτέ, ό,τι και αν κάνω. Ας το αφήσω. Θα πάρω κάτι άλλο΄΄. Και στο τέλος πηγαίνει σινεμά.
Μόνο αυτοί που πέφτουν στα χέρια κάποιου ψυχοθεραπευτή που αξίζει κάτι (και αυτοί στους οποίους αξίζει να πάει κανείς είναι ένας στους χίλιους) αφαιρούν κάποια από αυτήν την λάσπη, επιτρέποντας στο άτομο να επιστρέψει λίγο-πολύ σε αυτό το πλαίσιο που του επιβλήθηκε, όπως και σε όλους τους άλλους. Αυτό το αποκαλούμε ΄΄θεραπεία΄΄.
Αν επιτύχει, είναι πλήρης θεραπεία. Με άλλα λόγια, παίρνουν ένα άνθρωπο που δεν βρήκε τον εαυτό του – δεν μπόρεσε να συμφωνήσει με όσα του επιβλήθηκαν και όσα επέβαλε ο ίδιος στον εαυτό του – και τον οργανώνουν προκειμένου να μπορεί να αποδεχθεί ό,τι του επιβλήθηκε, ώστε να μην διαφέρει πολύ από τις δυστυχισμένες φιγούρες που περπατούν στον κόσμο γύρω του. Τότε αποκαλείται ΄΄υγιές άτομο΄΄ – με άλλα λόγια, ένα μέσο άτομο, δυστυχισμένο όπως όλοι μας.
Σκεφτείτε τί κάνουμε, πώς ζούμε, πώς σε κάθε γενιά καταστρέφουμε την μισή ανθρωπότητα, πώς μεταξύ μιας ειρήνης και της επομένης ζούμε με αυτούς τους φόβους, με αυτές τις διαταραχές. Τί συμβαίνει στα παιδιά. Αν μιλήσουμε ειλικρινά για αυτό, κάτι έπρεπε να έχει γίνει πολύ καιρό πριν. Αυτή η γενίκευση που σας δίνω αρχίζει να γίνεται κάτι που πολλοί άνθρωποι κατανοούν και κουβεντιάζουν με διαφορετικούς τρόπους και διαφορετικές προσεγγίσεις, που καταλήγουν στα ίδια συμπεράσματα. Αυτά είναι πράγματα με τα οποία ο καθένας μπορεί να συμφωνήσει. Είναι καλό που συμφωνούμε, αλλά τί μπορούμε να κάνουμε για αυτό;
Σκεφτείτε τί κάνουμε, πώς ζούμε, πώς σε κάθε γενιά καταστρέφουμε την μισή ανθρωπότητα, πώς μεταξύ μιας ειρήνης και της επομένης ζούμε με αυτούς τους φόβους, με αυτές τις διαταραχές.
Πρώτα από όλα, είπαμε ότι ζούμε με μία εικόνα που έχουμε δημιουργήσει για τους εαυτούς μας. Αυτή η εικόνα δεν είναι αυτό που πραγματικά θα θέλαμε να είμαστε. Αν πάρω έναν οποιονδήποτε άνθρωπο και τον ρωτήσω: ΄΄Συμφωνείς με τον εαυτό σου; Συμφωνείς με το πώς είσαι; Αγαπάς και είσαι σύμφωνος με όλες σου τις πράξεις; Πιστεύεις ότι ενεργείς στο μέγιστο της δυνατότητάς σου, στο μέγιστο της ευχαρίστησής σου; Επιτρέπεις στον εαυτό σου να ζήσει την ζωή;΄΄.
Θα διαπιστώσετε ότι ούτε ένας στους χίλιους δεν μπορεί να απαντήσει ότι οι περισσότερες πράξεις της ζωής του – όλες του οι αισθήσεις, τα συναισθήματα και οι σκεψεις – ότι για όλα αυτά θα μπορούσε να πει: ΄΄Αυτό είναι το καλύτερο που θα μπορούσα να κάνω. Αν ζούσα ξανά, θα έκανα ακριβώς τα ίδια που κάνω και τώρα΄΄.
Δεν θα βρείτε ούτε έναν στους χίλιους που θα συμφωνούσε με αυτό. Αλλά, ούτε ένας από εμάς δεν ξέρει τι να κάνει για να αλλάξει αυτήν την κατάσταση. Και φυσικά, τα μεγαλύτερα πράγματα είναι πάντοτε απλά. Είναι τόσο απλά που είναι δύσκολο να τα δούμε. Θα ξεκινήσω από κάτι πολύ απλό: την αυτοεικόνα.
Υπάρχει η κινητική εικόνα, η αισθητηριακή εικόνα, η συναισθηματική εικόνα και η εικόνα σκέψης. Η ολοκληρωμένη βελτίωση όλων αυτών των πεδίων είναι έργο ζωής. Αλλά, για καλή μας τύχη, είμαστε φτιαγμένοι με τέτοιο τρόπο, που είναι περιττό να το κάνουμε αυτό, διότι αυτές οι τέσσερεις κατηγορίες δράσης είναι αλληλένδετες.
Τελικά, αν σε μία από αυτές τις κατηγορίες το άτομο καταφέρει να ανακαλύψει εκείνες τις εκφράσεις που του επιβλήθηκαν, εκφράσεις που δεν είναι ο εαυτός του, ούτε αυτό που θέλει να είναι, αν καταφέρει να ανακαλύψει τι πραγματικά είναι και να διακρίνει τι είναι αυτό που θέλει, τότε οι σκέψεις, οι αισθήσεις, τα συναισθήματα και οι υπόλοιπες πράξεις του θα τον βοηθήσουν να κάνει μία γενίκευση.
Εν τέλει, σε κάθε περίπτωση, διαθέτει το δυναμικό για ανάπτυξη. Στο βαθμό που η ανάπτυξη αυτή εξελίσσεται και εξελίσσεται σε όλα αυτά τα πεδία, επιτρέπει στο άτομο να κινηθεί προς την κατεύθυνση που θέλει για τον εαυτό του. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, υπό την έννοια ότι το άτομο νιώθει πως έχει εξελιχθεί, πως έχει αναπτυχθεί, και όχι πως έχει ΄΄θεραπευτεί΄΄.
Δεν υπάρχει πρόβλημα θεραπείας εδώ. Θεραπεία σημαίνει να επιστρέψεις σε μία κατάσταση που ήταν εντάξει. Ο ψυχοθεραπευτής που δουλεύει με έναν άνθρωπο ποτέ δεν τον επαναφέρει στην θέση που βρισκόταν πριν. Τον βοηθά να ξεφορτωθεί αυτές τις ιδέες και αυτές τις σκέψεις που κατά την διάρκεια της εξέλιξής του τον απέτρεψαν με κάποιον τρόπο, τον συγκράτησαν πίσω ή τον έστρεψαν προς λάθος κατεύθυνση. Αυτό συνήθως συμβαίνει όταν το άτομο παραιτείται από τα συναισθήματά του, καταπιέζοντάς τα, απωθώντας τα, χωρίς πρώτα να τα έχει ξεκαθαρίσει και χωρίς να συμφωνεί με την επιδιωκόμενη αλλαγή. Αυτή είναι η μεγαλύτερη δυσκολία.
Παρατηρούμε αυτές τις διαταραχές στο σώμα, τους μυς. Οι περισσότεροι άνθρωποι λένε και αισθάνονται: ΄΄Κάτι δεν πάει καλά με τα πόδια μου, τα μάτια μου, την αναπνοή μου, την πέψη μου, τα σεξουαλικά μου όργανα, το στόμα μου. Δεν μιλώ όπως θα ήθελα. Δεν κινούμαι και δεν αποδίδω όπως θα ήθελα. Ο τρόπος με τον οποίον οι άνθρωποι σχετίζονται μαζί μου δεν είναι αυτός που επιθυμώ΄΄. Αυτό το κάνουμε πρωτίστως με το σώμα. Διότι σε αυτό το πεδίο μπορούμε να μάθουμε για τα άλλα. Είναι δυνατόν να διορθώσουμε την αυτοεικόνα.
Την στιγμή που διαπιστώνουμε αυτές τις διαταραχές στην σωματική εικόνα και τις διακρίνουμε, δεν υπάρχει ανάγκη να κάνουμε τίποτα για να την καλυτερεύσουμε. Η φυσική ροπή όλων των έμβιων όντων είναι να πηγαίνουν προς την κατεύθυνση που τα βοηθά, που τα κάνει να αισθάνονται καλύτερα.
Σε όλες τις φυλές, σε μέρη απομακρυσμένα από τον πολιτισμό μας, υπάρχει πολιτισμός και πρόοδος από γενιά σε γενιά∙ πρόοδος προς την κοινωνική κατεύθυνση, την κατεύθυνση της κοινοτικής ζωής, της αλληλοβοήθειας, χωρίς απαραίτητα να καταπιέζεται το αυθεντικό μας κομμάτι. Δεν υπάρχει ανάγκη καταπίεσης. Αν δεν διαταράξεις τον άνθρωπο, θα γίνει αυτός που είναι. Ο άνθρωπος είναι κατά βάση καλός, και όχι κακός από την νεότητά του, όπως έχει γραφτεί από τις θρησκείες αλλά και από άλλους ανθρώπους.
Η απόδειξη είναι ότι κάθε άνθρωπος, όταν τον βοηθήσεις να βρει τον εαυτό του, νιώθει πιο άνετα και με εκείνον και με τους άλλους. Κάθε φορά που βοηθάς κάποιον που έχει διαταραχθεί, αυτός γίνεται περισσότερο ο εαυτός του, γίνεται καλύτερος με τον εαυτό του και τους άλλους.
Θα προσπαθήσω να σας δώσω την δυνατότητα να δείτε την πραγματική εικόνα σας, η οποία, ακόμα και καλοπροαίρετα, έχει διαστρεβλωθεί από την άγνοια όλης της ανθρωπότητας. Κάτι εμποδίζει τον άνθρωπο από το να γίνει πραγματικά άνθρωπος. Αρχικά θα ξεκινήσουμε από την διόρθωση της σωματικής εικόνας. Θα προσπαθήσουμε να ξεκινήσουμε με αυτόν τον τρόπο, ώστε να μπορέσετε να διακρίνετε τι είναι.
Το παρόν κείμενο αποτελεί ελεύθερη απόδοση διάλεξης του M. Feldenkrais, η οποία βρίσκεται στο Alexander Yanai (AY) lesson #303