Dr Moshé Feldenkrais


H μέθοδος Feldenkrais® δημιουργήθηκε από τον Moshé Feldenkrais,
πρωτοπόρο στην επιστήμη της κίνησης και μεταρρυθμιστή στην θεραπευτική προσέγγιση

Γέννηση

Ο Moshé Pinhas Feldenkrais (Μοσέ Φέλντενκράις) γεννήθηκε στις 6 Μαΐου 1904, στην πόλη Slavuta της σημερινής Ουκρανίας. Όταν ήταν ακόμα μικρός, η οικογένειά του μετακόμισε στην γειτονική πόλη Korets και εν συνεχεία, το 1912, στο Baranovichi της Λευκορωσίας. Το 1918, μαζί με άλλους συμπατριώτες του, ταξίδεψε στην Παλαιστίνη. Στο ταξίδι αυτό ο Feldenkrais, όντας μακρυά πλέον από το οικογενειακό του περιβάλλον που ήταν διαποτισμένο με την αυστηρή τήρηση των θρησκευτικών κανόνων, βρέθηκε σε θέση να αμφισβητήσει τις πατροπαράδοτες προσταγές και να αναρωτηθεί πάνω στο θέμα της δυνατότητας ελεύθερης επιλογής. Η τοποθέτηση της ελευθερίας και της επιλογής ψηλά στην κλίμακα των αξιών, -έννοιες ΄΄που κάνουν τον άνθρωπο, άνθρωπο΄΄-, είναι θεμελιώδης στην κατανόηση της μεθόδου Feldenkrais. To να μπορεί κανείς να αμφισβητεί τα κίνητρά του και το πατροπαράδοτο μοτίβο εξαρτημένης μάθησης, κάνοντας μια ελεύθερη επιλογή, είναι μία από τις υψηλότερες αξίες της μεθόδου (και αυτό συνδέεται με την στάση του σώματος, την αναπνοή και άλλες λειτουργίες).

 

1929-1930

Ως νεαρός άνδρας στην Παλαιστίνη ο Feldenkrais ήταν ταυτόχρονα σωματικά δραστήριος, εργαζόμενος στην ανοικοδόμηση του Τελ Αβίβ, και ακαδημαϊκά χαρισματικός, ιδιαιτέρως στα μαθηματικά και τις άλλες θετικές επιστήμες. Εκείνο το διάστημα, ανήκοντας σε μια ομάδα ανδρών που υπερασπιζόταν τους Εβραίους αποίκους, έμαθε από έναν Άγγλο την πολεμική τέχνη του Jiu Jitsu. Επίσης είχε πάθος για το ποδόσφαιρο. Αυτά τα ενδιαφέροντά του αποδείχθηκαν πολύ σημαντικά, διότι μέσω των πολεμικών τεχνών γνώρισε πολλά για την σωματική κίνηση, ενώ εξαιτίας ενός τραυματισμού του στο γόνατο σε ποδοσφαιρικό αγώνα, το 1929, κινητοποιήθηκε αργότερα, προκειμένου να μάθει πώς να αυτοθεραπεύεται.

Δύο ακόμα επιρροές υπήρξαν καθοριστικές για τον Feldenkrais. Eξαιρετικά σημαντική ήταν η σχέση του με την μελλοντική του γυναίκα Yona Rubenstein, -η οποία ήταν παιδίατρος-, και στο προσωπικό επίπεδο και εξαιτίας του αυξημένου ενδιαφέροντός του για την παιδική ανάπτυξη και τον τρόπο που οι συμπεριφορές μαθαίνονται. Επιπλέον τον γοήτευαν οι μέθοδοι νοητικού ελέγχου και αυθυποβολής, ιδιαιτέρως δε το έργο του Γάλλου Émile Coué (1857-1926), που περιελάμβανε βαθειά χαλάρωση, αυτό-ύπνωση και θετική σκέψη.

Το 1930 ο Feldenkrais πήγε για σπουδές στο Παρίσι και το 1933 εργάστηκε ως βοηθός ερευνητή υπό τον Frédéric Joliot-Curie στο Radium Institute. Σπούδασε μαθηματικά, φυσική και μηχανική και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα από το Πανεπιστήμιο της Σορβόννης. Εξίσου σημαντική εκείνα τα χρόνια υπήρξε η γνωριμία του με τον Jigoro Kano, τον ιδρυτή του σύγχρονου Judo, μέσω ενός εγχειριδίου πολεμικών τεχνών που είχε γράψει στην Παλαιστίνη. Οι Ιάπωνες, που δυσκολεύονταν να διαδώσουν την τέχνη αυτή στην Ευρώπη, εντυπωσιάστηκαν από το βιβλίο του Feldenkrais και αποφάσισαν να τον εκπαιδεύσουν, σε ένα διάστημα πολλών ετών, προκειμένου να τους βοηθήσει στην αποστολή τους. Η λέσχη Judo που ίδρυσε στο Παρίσι λειτουργεί ακόμη.

 

1940-1950

Κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου ο Feldenkrais απέδρασε από το Παρίσι και μετέβη στην Μ. Βρετανία για να εργαστεί για λογαριασμό των συμμάχων, διενεργώντας αντί-υποβρύχιες έρευνες στην Σκωτία, μεταξύ 1940 και 1945. Εν τω μεταξύ, ένας επανατραυματισμός στο γόνατο και οι σοβαρές πιθανότητες ένα χειρουργείο να τον άφηνε χωλό εφ΄ όρου ζωής, τον οδήγησαν στο να μελετήσει ανατομία, φυσιολογία και εξελικτική της κίνησης, με σκοπό να διδαχθεί εναλλακτικούς τρόπους κίνησης και να εκπαιδεύσει τον εαυτό του να περπατά με την λιγότερη δυνατή ένταση. Προκειμένου να το επιτύχει αυτό, έπρεπε να αποκτήσει μία κιναισθητική συνειδητότητα του πώς χρησιμοποιεί και κινεί το γόνατό του.

Ο Feldenkrais γνώριζε ότι όταν ένας άνθρωπος στέκεται, μία ομάδα μυών, οι αντιβαρυτικοί, τον κρατούν σε όρθια θέση. Ο τρόπος που ο καθένας επιλέγει να σταθεί σχετίζεται με τις μαθημένες του συνήθειες, τις οποίες ανακαλεί κάθε φορά που κάνει αυτήν την πράξη. Εφόσον λοιπόν οι ορθοστατικές του συνήθειες επιδείνωναν το πρόβλημα του γονάτου του, αποφάσισε να ξαπλώσει έτσι ώστε να εξουδετερώσει την δράση της βαρύτητας και την συνακόλουθη χρήση των αντιβαρυτικών μυών. Πέρασε αμέτρητες ώρες κινώντας ανεπαίσθητα το γόνατό του, πολλές εκατοντάδες φορές, εντοπίζοντας το σημείο εκκίνησης του πόνου και των περιορισμών. Αργότερα είπε σε έναν από τους μαθητές του, τον Mark Reese, ότι παρατηρώντας τον εαυτό του ήταν σε θέση να διακρίνει όλες τις λεπτοφυείς ασυνείδητες συνδέσεις μεταξύ όλων των μερών του εαυτού του. Ο Feldenkrais έγραψε ότι ΄΄κανένα μέρος του σώματος δεν μπορεί να κινηθεί χωρίς να επηρεαστούν και όλα τα υπόλοιπα΄΄. Αυτή η ολιστική οξυδερκής ματιά θα διαφοροποιούσε αργότερα την μέθοδό του από την φυσιοθεραπεία (και άλλα είδη σωματικής θεραπείας), όπου σε αρκετές περιπτώσεις γίνεται χρήση μηχανημάτων τα οποία επιδρούν τοπικά στην πάσχουσα περιοχή, ακολουθώντας μη εξατομικευμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα. Η προσέγγιση αυτή είναι κατά βάση ΄΄μηχανιστική΄΄, διότι αντιμετωπίζει το σώμα ως ένα σύστημα που αποτελείται από χωριστά μέρη. Αντιθέτως, στην μέθοδο Feldenkrais η θεραπεία προκύπτει ως αποτέλεσμα της σύνδεσης του πάσχοντος μέλους με τα υπόλοιπα μέρη του σώματος, καθώς αυτή η διαδικασία επιτρέπει την ανάπτυξη και συνακόλουθα την ίαση. Σε αυτήν την ιδέα βασίζονται και οι Ατομικές Συνεδρίες (Functional Intergration Treatment®). Ο Feldenkrais ισχυριζόταν: ΄΄Δεν έχω κάποια στερεοτυπική τεχνική που εφαρμόζω απαράλλακτα σε όλους. Αυτό είναι ενάντια στις αρχές της θεωρίας μου. Αναζητώ και, ει δυνατόν, βρίσκω σε κάθε συνεδρία την μεγαλύτερη δυσκολία, η οποία, αν δουλευτεί, μπορεί να μαλακώσει και σταδιακά να εξαλειφθεί. Προχωρώ αργά και προοδευτικά μέσω όλων των λειτουργιών του σώματος΄΄.

Κατά την διάρκεια της παραμονής του στην Σκωτία, ο Feldenkrais άρχισε να διατυπώνει τις ιδέες του σχετικά με την ανθρώπινη μάθηση και ετοίμασε το χειρόγραφο του πρώτου του βιβλίου, που είχε τότε τον τίτλο Body and Mature Behavior: A Study of Anxiety, Sex and Gravity. Επρόκειτο για ένα σύγγραμμα, το οποίο ξεκίνησε ως στοχασμός στο έργο του Freud, για τον οποίον έτρεφε βαθειά εκτίμηση. Σε αντίθεση με άλλους γιατρούς της εποχής του, ο Freud έδινε έμφαση στο γεγονός ότι το μυαλό και το σώμα αλληλοεπηρεάζονται πάντα. Ωστόσο ο Feldenkrais παρατηρεί στο βιβλίο του ότι η θεραπεία του Freud εστίαζε ελάχιστα στο πώς το άγχος και άλλα συναισθήματα εκφράζονται στο σώμα, και πως ο ίδιος ο Freud δεν πρότεινε στους ψυχαναλυτές να δουλεύουν και σωματικά με έναν ασθενή.

Ο Feldenkrais πίστευε ότι δεν υπάρχουν καθαρά πνευματικές/ψυχικές εμπειρίες: ΄΄η χρησιμότητα της ιδέας περί δύο ζωών, μιας σωματικής και μιας πνευματικής/ψυχικής έχει ξεπεραστεί΄΄. Το μυαλό πάντοτε σωματοποιείται και η αντικειμενική μας εμπειρία έχει πάντοτε μια σωματική έκφραση, και το αντίστροφο. Αυτήν την περίοδο επηρεάζεται από τα διδάγματα των F.I Alexander, G.I. Gurdjieff, Heinrich Jacoby, Elsa Gindler και Dr. William Bates. Αυτού του τελευταίου οι έρευνες επηρέασαν τον Feldenkrais στην ανάπτυξη της θεραπευτικής διαδικασίας σε σχέση με την όραση.

Μετά το τέλος του πολέμου εγκαθίσταται στο Λονδίνο και ξεκινά την συγγραφή του βιβλίου του The Potent Self (O Ικανός Εαυτός), στο οποίο αναπτύσσει την θεραπευτική του μέθοδο, την οποία εφαρμόζει προκειμένου να βοηθήσει τους επιστήμονες συναδέλφους του και φίλους. Ως φυσικός είχε γνωρίσει τους κορυφαίους: τον Albert Einstein, τον Niels Bohr, τον Enrico Fermi, τον Werner Heisenberg. Τώρα βρισκόταν σε μεγάλο δίλημμα: θα συνέχιζε την καριέρα του στην πυρηνική φυσική ή θα ακολουθούσε την θεραπευτική, δεδομένων των εκπληκτικών αποτελεσμάτων που αποκόμιζε; Επέλεξε το δεύτερο. Η μητέρα του είχε πει χαριτολογώντας: ΄΄Θα μπορούσε να έχει πάρει βραβείο Νόμπελ στην Φυσική αλλά αντ’ αυτού έγινε μασέρ.

1951-1957

Το 1951 επέστρεψε στο νεοσυσταθέν Ισραήλ και το 1954 εγκαταστάθηκε στο Τελ Αβίβ, όπου ξεκίνησε συστηματικά να εφαρμόζει την μέθοδό του. Πρώτη του βοηθός και μαθήτρια υπήρξε η Mia Segal, με την οποία δούλεψε αρκετές από τις λεπτομέρειες της εργασίας του. Εκείνο το διάστημα, μεγάλο ενδιαφέρον για το έργο του δείχνει ο Aharon Katzir, ένας επιστήμονας με μεγάλες συμβολές στον τομέα της νευροπλαστικότητας, ο οποίος συστήνει την δουλειά του Feldenkrais στον τότε Ισραηλινό πρωθυπουργό David Ben-Gurion. Το 1957 ο Feldenkrais αναλαμβάνει τον 71χρονο Ben-Gurion, ο οποίος έπασχε από σοβαρή ισχυαλγία και πόνους στην μέση, που σχεδόν τον εμπόδιζαν να στέκεται όρθιος. Η αποτελεσματικότητα των μαθημάτων τους αποτυπώθηκε εύγλωττα σε μία φωτογραφία που έκανε τότε τον γύρο του κόσμου και στην οποία ο γηραιός πρωθυπουργός εμφανίζεται να στέκεται στο κεφάλι του σε μία παραλία του Τελ Αβίβ. Πολύ σύντομα η φήμη του Feldenkrais διαδόθηκε και ο ίδιος άρχισε να ταξιδεύει παραδίδοντας μαθήματα, τα οποία παρακολουθούσαν, μεταξύ άλλων, ο βιολoνίστας Yehudi Menuhin και ο Βρετανός σκηνοθέτης Peter Brook.

 

1960-1984

Κατά τις δεκαετίες 1960, 1970 και 1980 παρουσίασε την μέθοδο Feldenkrais στην Ευρώπη και την Β. Αμερική, εκπαιδεύοντας practitioners, οι οποίοι με την σειρά τους θα μετέδιδαν την γνώση τους στους επόμενους. Το πρώτο γκρούπ, που αποτελείτο από 13 μαθητές, εκπαιδεύτηκε στο Τελ Αβίβ το διάστημα 1969-1971. Ακολούθησαν άλλοι 65 μαθητές, κατά τα έτη 1975-1978, στο San Francisco, και συγκεκριμένα στο Lone Mountain College, υπό την αιγίδα του Humanistic Psychology Institute, και 235 ακόμα, το 1980, στο Hampshire College της Μασσαχουσέτης. Το φθινόπωρο του 1981 αρρώστησε, οπότε και σταμάτησε να διδάσκει δημοσίως. Πέθανε την 1η Ιουλίου 1984. Στις μέρες μας, η μέθοδος Feldenkrais® διδάσκεται σε όλον τον κόσμο, στα επίσημα Guilds.

Οι τίτλοι ορισμένων από τα βιβλία του προσφέρουν μια ενδιαφέρουσα ματιά στην σκέψη του: Body and Mature Behavior: A Study of Anxiety, Sex, Gravitation and Learning, The Potent Self  (Ο Ικανός Εαυτός, εκδόσεις ΘΥΜΑΡΙ), The case of Nora, Awareness Through Movement (Συνειδητότητα διαμέσου της κίνησης, εκδόσεις ΘΥΜΑΡΙ ) και The Elusive Obvious.

 

“Η συμπεριφορά των ανθρώπων βασίζεται στην εικόνα που έχουν δημιουργήσει οι ίδιοι για τον εαυτό τους. Επομένως, εάν κάποιος επιθυμεί να αλλάξει την συμπεριφορά του είναι απαραίτητο να αλλάξει την αυτοεικόνα του.”

Moshe Feldenkrais

Have a question?